23-11-2018 | Het Global Education Monitoring Report 2019, dat verscheen op 20 november, duikt in een uiterst actueel thema: migratie, ontheemding en onderwijs. Sinds 2000 is het aantal vluchtelingenkinderen en migranten in de schoolgaande leeftijd met 26% gestegen, becijfert het onderzoeksteam van het GEMR. Wat heeft dit voor gevolgen voor hen en voor de gemeenschappen waar ze in terecht komen?
Sinds 2016 doet het onafhankelijke onderzoeksbureau Global Education Monitoring Report (GEM Report) verslag van de voortgang op de onderwijsdoelen in de VN agenda voor Duurzame Ontwikkeling. De jaarlijkse gelijknamige rapporten, die worden uitgebracht door UNESCO, gaan daarnaast in op een speciaal thema. Voor het 2019 rapport, dat op 20 november 2018 is uitgekomen, brengt het onderzoeksteam de relaties tussen onderwijs en migratie in kaart: ‘Migration, displacement and education: building bridges, not walls’
Dankzij de grondige en wereldwijde analyses vormt het rapport een uitstekende informatiebron voor iedereen die met dit onderwerp te maken krijgt: als leerkracht, als taaldocent, als beleidsmedewerker, als begeleider in vluchtelingenkampen, als ontwikkelingswerker, als onderzoeker, als politicus en als ouder.
Onderwijs is een recht dat elk mens toekomt. En met de VN Sustainable Development Goals heeft de internationale gemeenschap afgesproken dat niemand zal worden uitgesloten van duurzame ontwikkeling. Migranten, vluchtelingen en ontheemden verkeren echter vaak in situaties waarin ze geen toegang hebben tot onderwijs. Soms uit bestuurlijke of politieke onwil, soms omdat mensen verstrikt raken in bureaucratische netten, en soms omdat middelen ontbreken.
Dat laatste geldt bijvoorbeeld voor Libanon en Jordanie, de landen die, omgerekend naar aantal inwoners, het grootste aantal vluchtelingen opvangt. Om het gebrek aan klaslokalen op te lossen, zijn ochtend- en middagklassen ingesteld: de vluchtelingenkinderen krijgen dan ’s middags les. Geen ideale oplossing, want zo komen ze nauwelijks in contact met de Jordanese en Libanese kinderen. En samen naar school is juist een goede manier om bruggen te bouwen tussen verschillende bevolkingsgroepen.
De opvang van extra leerlingen, met een andere en vaak problematische achtergrond, plus de omgang met taal- en niveauverschillen vraagt veel van leerkrachten. Duitsland zou 42.000 extra leerkrachten nodig hebben om migranten en vluchtelingen voldoende op te kunnen nemen in het nationale onderwijssysteem. Turkije zelfs 80.000.
“De boodschap van het rapport is duidelijk”, stelt Audrey Azoulay directeur van UNESCO, in het voorwoord: “investeren in onderwijs aan mensen die onderweg zijn, is het verschil tussen een koers naar frustratie en onrust en een koers naar sociale samenhang en vrede”.
Helen Clark, voorzitter van de GEMR Adviesraad, onderstreept deze uitspraak: ‘Overal ter wereld roept migratie en ontheemding sterke gevoelens op. En we moeten besluiten nemen. Migratie heeft een antwoord nodig. We kunnen versperringen aanleggen of we kunnen de hand uitsteken – om vertrouwen op te bouwen, om mensen bij elkaar te betrekken, om hen gerust te stellen”.
Het rapport geeft vele voorbeelden van landen die al met succes dergelijke bruggen aan het bouwen zijn: zo hebben Turkije en zeven Oost-Afrikaanse landen uitgesproken dat ze binnen twee jaar alle vluchtelingen een plek willen bieden in het nationale onderwijssysteem. Oeganda heeft dat zelfs al voor elkaar gekregen.
in het vuistdikke rapport komen tal van onderwerpen aan bod, van taalverschillen tot noodhulp, van opleidingen voor leerkrachten tot omgang met racisme, van brain drain tot klimaatrampen. Centraal staan de twee hoofdvragen: welke invloed hebben verplaatsingen van bevolkingsgroepen op de toegang en kwaliteit van onderwijs en op het leven van individuele migranten en vluchtelingen? En hoe kan onderwijs van waarde zijn voor hen en voor de gemeenschappen waar zij in terecht komen?
Het GEM Report besluit met de volgende aanbevelingen:
- Bescherm het recht op onderwijs van migranten en ontheemden
- Neem migranten en ontheemden op in het nationale onderwijssysteem
- Heb begrip voor de onderwijsbehoeften van migranten en ontheemden en probeer daaraan tegemoet te komen
- Geef een juiste weergave van migratie en ontheemding in het onderwijs om vooroordelen tegen te gaan
- Bereid leerkrachten die les geven aan migranten en vluchtelingen voor om goed om te kunnen gaan met diversiteit en tegenslag
- Wend de potentie van migranten en ontheemden aan
- Steun de onderwijsbehoefte van migranten en ontheemden in humanitaire en ontwikkelingshulp
GCE-NL verzorgt in het voorjaar van 2019 de nationale lancering van het GEM Report 2019