24-10-2017 | ‘Verantwoordelijkheid’ is het sleutelbegrip van het Global Education Monitoring Report 2017/8 dat vandaag is uitgebracht. Het is het tweede rapport in de serie die de voortgang op de internationale onderwijsdoelen in kaart brengt. Nationale overheden zijn als eerste en laatste partij verantwoordelijk voor goed onderwijs voor al hun burgers, onderstreept het GEM Report, maar zeker niet de enige. Wie zijn medeverantwoordelijk? Hoe zien we er op toe dat ieder zijn verantwoordelijkheid ook neemt? En hoe zorgen we ervoor dat toezicht houden op onderwijs de kwaliteit en toegankelijkheid ervan daadwerkelijk verbetert?
“Onderwijs is een gedeelde verantwoordelijkheid van ons allemaal: overheden, scholen, leerkrachten, ouders en private partijen”, stelde Irina Bokova, directeur-generaal van UNESCO bij de presentatie van het rapport. “Toezicht houden op die verantwoordelijkheden bepaalt hoe leerkrachten lesgeven, hoe leerlingen leren, en hoe overheden handelen”. Verantwoording afleggen is dus noodzakelijk om de onderwijsdoelen waar we ons aan hebben gecommitteerd, te behalen.
Maar toezicht houden kan ook averechts werken. Een bedrijfsmatige beoordeling van scholen kan leiden tot uitsluiting van arme en achtergestelde gezinnen. Als de beoordeling van leerkrachten afhangt van de testresultaten van hun leerlingen, werkt dat in de hand dat de zwakste leerlingen minder aandacht krijgen, dat leerkrachten minder geneigd zijn elkaar te ondersteunen, en dat de lesstof eenvoudiger wordt.
Het rapport waarschuwt ook voor overhaaste conclusies en onterechte verwachtingen. Het is te simpel om leerkrachten ondeugdelijk lesgeven te verwijten als de lerarenopleidingen en de arbeidsomstandigheden ondermaats zijn. Waar een onderwijssysteem tekort schiet, kan de schuld niet onevenredig bij één partij worden gelegd.
“Vooruitgang vraagt om heldere lijnen van verantwoordelijkheden;” schrijft Bokova in de inleiding van het rapport, “weten wanneer en waar die lijnen worden verbroken, en welke acties daarop een antwoord zijn”.
Dat begint bij de overheid. Elk land heeft zich wel met één of meerdere internationale verdragen eraan gecommitteerd om het recht op onderwijs voor alle burgers te garanderen. Rapportage over de voortgang is vaak één van de verplichtingen, en dat vereist een goed systeem van gegevensverzameling, en inzicht in de stand van zaken en de knelpunten die opgelost dienen te worden. In onderwijsbeleidsplannen beschrijven overheden hoe ze daaraan willen werken en hoe andere partijen daaraan kunnen of moeten bijdragen. Transparantie is alvast een eerste vereiste.
De verantwoordelijkheid voor goed onderwijs voor iedereen is echter niet alleen een zaak van de onderwijssector: burgers, maatschappelijke organisaties, vakbonden, belangengroepen, onderzoeksinstellingen, media en onafhankelijke instanties zoals een ombudsman, hebben de taak om toe te zien op naleving van de onderwijsplannen, om achterstanden en misstanden te signaleren, om op te komen voor vergeten groepen, en om hierover te publiceren.
In het lijvige rapport beschrijven de onderzoekers van het GEM Report hoe elk van deze partijen kan bijdragen aan het recht op onderwijs. Ook thema’s als corruptie, accreditatie, rechtszaken tegen de overheid, audits en testsystemen komen aan bod, met voorbeelden uit de hele wereld.
De verantwoordelijkheid voor goed onderwijs voor iedereen reikt verder dan de landsgrenzen. Er is dan ook ruime aandacht voor de rol van donorlanden en internationale organisaties.
De basis van de GEM Report-serie is de voortgang op onderwijs in de Sustainable Development Goals. Van elk van de doelen geeft het GEM Report een gedegen overzicht en analyse van de laatst bekende cijfers en van de wijze van meten. Het rapport sluit af met conclusies en aanbevelingen.
Het GEM Report is een onafhankelijk onderzoeksteam dat onderzoek doet naar de voortgang op de internationale onderwijsdoelen. De jaarlijkse, gezaghebbende rapporten worden gepubliceerd door UNESCO.
Op maandag 20 november organiseert GCE-NL een bijeenkomst rond het GEMR 2017/8. Yuki Murakami van het GEM Report presenteert het rapport. De Nationale UNESCO Commissie houdt een bijeenkomst op donderdag 23 november.
